Szczepienie drzew owocowych - poradnik

Jeśli zastanawialiście się kiedyś, jak ogrodnicy rozmnażają ulubione odmiany jabłoni czy czereśni i usłyszeliście o szczepieniu drzew, ale nie wiecie, jak się za to zabrać, to dobrze, że do nas trafiliście. Szczepienie drzew owocowych to sprawdzona metoda dzięki której możemy uzyskać silniejsze, bardziej odporne i lepiej plonujące drzewa. To także świetny sposób na zachowanie ulubionej odmiany i przyspieszenie owocowania. Choć na pierwszy rzut oka może wydawać się trudne, w rzeczywistości nie wymaga specjalistycznego sprzętu ani wieloletniego doświadczenia.

Więcej dowiecie się z tego artykułu. Podpowiadamy, na czym polega ta metoda , jak i kiedy szczepić drzewa owocowe oraz jak je później pielęgnować po szczepieniu.

1. Na czym polega szczepienie drzew owocowych i po co to robić?

2. Jak i kiedy należy szczepić drzewa owocowe żeby się przyjęły? 
   - szczepienie przez stosowanie drzew owocowych (tzw. na zraz)
   - szczepienie w rozszczep drzew owocowych (tzw. w klin)
   - szczepienie za korę drzew owocowych (tzw. kożuchówka)
   - szczepienie boczne drzew owocowych (tzw. na przystawkę)
   - szczepienie mostowe drzew owocowych
   - szczepienie okularowe drzew owocowych (tzw. oczkowanie, okulizacja)

3. Czego potrzebujemy do szczepienia drzew owocowych?

4. Zalety ze szczepienia drzew owocowych

1. Na czym polega szczepienie drzew owocowych i po co to robić?

Szczepienie drzew owocowych to sprawdzony i powszechnie stosowany sposób rozmnażania roślin sadowniczych, znany od setek lat. Umożliwia tworzenie drzew o ściśle określonych cechach – takich jak wysoka jakość owoców, odporność na choroby czy lepsza adaptacja do lokalnych warunków uprawy. Pierwsze wzmianki o tej technice pochodzą ze starożytnej Grecji i Rzymu. Również Chińczycy i Egipcjanie wykorzystywali podobne metody. Wiedza ta była przekazywana i rozwijana przez wieki, co sprawiło, że szczepienie stało się podstawową metodą rozmnażania szlachetnych odmian drzew owocowych – i jest nią do dziś.

Dziś szczepienie stosowane jest zarówno w sadach towarowych, jak i ogrodach przydomowych. Ciekawostką jest, że drzewa zaszczepione mogą żyć co prawda krócej niż te z siewu (te przeżywają kilkadziesiąt lat), ale za to szybciej dają owoce. Szczepienie nie raz uratowało drzewo, gdy jego pień został zniszczony np. przez zwierzynę, mróz czy pioruny. Dzięki specjalnym zabiegom taka roślina potrafi wtedy przeżyć mimo przerwania łyka!

Okazuje się więc, że to coś więcej niż tylko ogrodnicza sztuczka – to świadome łączenie dwóch roślin w jedną, aby uzyskać drzewo o najlepszych możliwych cechach. Ogrodnicy, sadownicy, pasjonaci  i edukatorzy szczepią drzewa aby uzyskać konkretne efekty, niemożliwe do osiągnięcia przez zwykłe sadzenie z nasion. 

Po pierwsze...

Drzewa wyrosłe z pestki zazwyczaj nie dają takich samych owoców jak roślina-matka. Mogą być gorsze jakościowo, mniej odporne lub w ogóle nie owocować. Dzięki szczepieniu mamy pewność, że nowe drzewo da identyczne owoce jak oryginał.

Po drugie...

Drzewa wyrosłe z nasion mogą owocować dopiero po 7–10 latach. Zaszczepione drzewo często zaczyna owocować już po 2–3 sezonach.

Po trzecie...

Czasem szczepi się młode zrazy na starych pniach, by „przywrócić do życia” wiekowe drzewa i sprawić, że znowu będą rodzić owoce.

O zaletach ze szczepienia drzew owocowych napiszemy w dalszej części artykułu.  

2. Jak i kiedy należy szczepić drzewa owocowe żeby się przyjęły?

Istniej kilka głównych rodzajów szczepień stosowanych w Polsce i na świecie – od tych najpopularniejszych po rzadziej spotykane, ale równie ciekawe i warte poznania. 

Wybór metody szczepienia nie jest przypadkowy – zależy od kilku kluczowych czynników, które warto dobrze zrozumieć przed przystąpieniem do pracy. Wybór metody szczepienia zależy od grubości zraza i podkładki. To jeden z najważniejszych czynników. Jeśli zraz i podkładka mają podobną średnicę – najlepiej sprawdzi się kopulacja (szczepienie przez stosowanie), a jeśli jest dużo grubsza od zraza, wtedy lepiej zastosować szczepienie w rozszczep lub za korę. Istotny jest także stan fizjologiczny drzewa i pora roku dlatego, że drzewa można szczepić tylko w określonych momentach ich cyklu życia np. okulizacja (oczkowanie) stosowana jest najczęściej latem (lipiec–sierpień). Ważny jest także wiek i stan drzewa (podkładki). Lepiej przyjmą się młode drzewka czy siewki, a już gorzej osłabione drzewa dlatego wtedy trzeba wybrać metodę mniej inwazyjną. Nie bez znaczenia jest także doświadczenie ogrodnika. Kolejny ważny element, to rodzaj gatunku – niektóre lepiej znoszą konkretne metody. 

Gdy dobrze dopasujesz metodę do sytuacji, zwiększasz szanse na przyjęcie zraza i szybki rozwój zdrowego drzewa.

• Szczepienie przez stosowanie drzew owocowych (tzw. na zraz)

​Na czym polega szczepienie przez stosowanie czyli na zraz?

To najprostsza i najpopularniejsza metoda, w której łączymy zraz i podkładkę o podobnej grubości – zazwyczaj są to cienkie, jednoroczne pędy. Oba elementy przycina się ukośnie, pod tym samym kątem, na długości około 2,5–3 cm. Kluczem do sukcesu jest precyzyjne dopasowanie powierzchni cięcia, tak aby warstwa kambium (czyli cienka warstwa komórek między korą a drewnem) zraza i podkładki dokładnie się stykała. To właśnie tam następuje zrośnięcie obu części.

Po złączeniu rośliny, miejsce szczepienia zabezpiecza się taśmą ogrodniczą lub paskiem folii, który utrzymuje je w stabilnej pozycji i chroni przed wysychaniem.

Co to jest podkładka i zraz?

Zraz to fragment pędu pobrany z wybranej, szlachetnej odmiany drzewa owocowego – tej, która daje smaczne, dorodne i zdrowe owoce. Najczęściej jest to jednoroczna gałązka z kilkoma dobrze wykształconymi pąkami liściowymi (lub mieszanymi). Zraz decyduje o tym, jakie owoce będzie dawać przyszłe drzewo – np. czy jabłka będą soczyste, czy gruszki będą słodkie, jaka będzie pora owocowania i odporność na choroby.

Najlepszy czas na pobranie to późna jesień lub zima, czyli od grudnia do lutego, zanim ruszy wegetacja. Należy je pobierać w bezmroźny dzień, przy suchej pogodzie. Trzeba unikać pobierania zrazów w czasie odwilży, opadów śniegu, deszczu lub silnych mrozów. Potem przechowuje się je w chłodnym, wilgotnym miejscu (np. w piasku w piwnicy), do momentu szczepienia.

Podkładka z kolei to druga część szczepionego drzewa – to dolna część, która zawiera system korzeniowy i część pnia, na której umieszcza się wspomniany zraz (czyli fragment innej odmiany drzewa). Roślina często również wpływa na cechy wzrostowe, np. siłę wzrostu, odporność na mróz, choroby i warunki glebowe. Podkładką może być: młode drzewko wyrosłe z pestki lub siewki (np. dzika jabłoń czy grusza kaukaska), specjalnie wyhodowana odmiana karłowa lub półkarłowa. Podkładka decyduje o tempie wzrostu, odporności i długości życia drzewa – ale nie wpływa na smak czy odmianę owoców. To zadanie zraza. Dobre podkładki mogą przyspieszyć owocowanie nawet o kilka lat w porównaniu z drzewami z nasion. Trzeba pamiętać, że nie każda odmiana dobrze rośnie na każdej glebie – podkładkę można dobrać tak, by dostosować drzewo do warunków w ogrodzie lub sadzie.

Kiedy stosować metodę szczepienia przez stosowanie?

Wczesna wiosna, najlepiej marzec–kwiecień, zanim ruszy wegetacja (czyli zanim pojawią się pierwsze pąki liściowe na drzewach) to dobry czas na zastosowanie metody szczepienia przez stosowanie.  

Kiedy wybrać metodę szczepienia przez stosowanie?

Metoda szczepienia przez stosowanie sprawdza się najlepiej, gdy:

• Zraz i podkładka mają podobną grubość – to kluczowy warunek skuteczności tej metody. Zazwyczaj szczepi się młode drzewka lub cienkie pędy, np. jednoroczne przyrosty o średnicy ołówka
• Chcesz zaszczepić młode siewki – jeśli masz młode drzewka wyrosłe z pestek, to kopulacja jest idealnym sposobem, by przekształcić je w wartościowe odmiany owocowe
• Jesteś początkującym ogrodnikiem – ta metoda jest łatwa do opanowania i nie wymaga specjalistycznego sprzętu. Ostry nóż, taśma ogrodnicza i dobre zrazy – to wszystko, czego potrzebujesz

Ta metoda często daje szybkie oznaki przyjęcia zraza – nowe liście i wzrost pędu mogą być widoczne już po 2–4 tygodniach od zabiegu (w zależności od pogody). Szczepienie przez stosowanie jest stosunkowo szybkie i powtarzalne. Jeśli masz przygotowaną większą liczbę zrazów (np. z jednej odmiany jabłoni), możesz zaszczepić kilkanaście lub kilkadziesiąt siewek w ciągu jednego popołudnia. To metoda powszechnie używana w szkółkach drzewek owocowych, gdzie liczy się efektywność i wysoki procent przyjęcia.

• Szczepienie w rozszczep drzew owocowych (tzw. w klin)

​Na czym polega szczepienie w rozszczep?

Jest to jedna z najczęściej stosowanych metod szczepienia drzew owocowych, wtedy, gdy zraz (czyli gałązka szlachetnej odmiany) jest cieńszy od podkładki (czyli pnia lub gałęzi drzewa, które ma być zaszczepione). Metoda ta jest bardzo skuteczna i daje dobre rezultaty. Główna zasada jest prosta: w grubszym pniu lub gałęzi (podkładce) wykonuje się głębokie nacięcie – rozszczep – i umieszcza się w nim jeden lub dwa zrazy.

Krok po kroku:

Przygotowanie podkładki:
– przytnij pień lub gałąź prosto, na gładko (np. sekatorem lub piłą)
– wykonaj w niej pionowe nacięcie na głębokość ok. 3–5 cm, tworząc rozszczep

Przygotowanie zraza:
– wybierz zdrowy, jednoroczny pęd z kilkoma pąkami
– przytnij jego koniec klinowo z dwóch stron, tak aby pasował do szczeliny w rozszczepie

Umieszczenie zraza w podkładce:
– włóż zraz do szczeliny tak, aby warstwy kambium (czyli cienka warstwa między korą a drewnem) zraza i podkładki się stykały przynajmniej z jednej strony
– możesz włożyć jeden lub dwa zrazy – po jednym z każdej strony szczeliny

Zabezpieczenie miejsca szczepienia:
– owiń miejsce łączenia taśmą ogrodniczą lub folią
– posmaruj otwarte powierzchnie cięcia (np. górę pnia i krawędzie rozszczepu) maścią ogrodniczą lub roztopionym woskiem, aby zapobiec wysychaniu i infekcjom

Kiedy stosować metodę szczepienia w rozszczep?

Szczepienie w rozszczep wykonuje się od marca, zazwyczaj od końca tego miesiąca, do połowy kwietnia, zanim drzewa ruszą z wegetacją (w zależności od przebiegu pogody i regionu Polski).

Kiedy wybrać metodę szczepienia w rozszczep?

Metoda szczepienia w rozszczep, nazywana też w klin sprawdza się najlepiej, gdy:

• zraz jest cienki, a podkładka grubsza – to klasyczny przypadek, dla którego opracowano tę metodę

• chcesz przeszczepić starą odmianę na nową – jeśli masz stare drzewo, które rodzi mało owoców albo nie odpowiada Ci jego odmiana, zamiast wycinać je całkowicie, możesz uciąć główne konary i zaszczepić nowe zrazy w rozszczep. To szybki sposób na wymianę korony drzewa bez usuwania systemu korzeniowego

• chcesz poddać rekonstrukcji lub odmłodzić drzewa – w sadach lub ogrodach metoda ta pozwala „dać drugie życie” starym lub uszkodzonym drzewom. Zamiast zaczynać od zera, można wprowadzić nowe odmiany na istniejące, silne pnie – oszczędzając czas i pieniądze

•  chcesz użyć dwóch zrazów jednocześnie – w rozszczepie można umieścić dwa zrazy – po jednym z każdej strony nacięcia. To przydatne, gdy chcesz zwiększyć szansę powodzenia, przyspieszyć odbudowę korony lub nawet połączyć dwie odmiany na jednym pniu

Szczepienie w rozszczep uchodzi za jedną z najbardziej niezawodnych metod – nawet dla osób, które nie mają dużego doświadczenia. Wymaga precyzji, ale nie specjalistycznych narzędzi, a efekt jest szybki i trwały.

• Szczepienie za korę drzew owocowych (tzw. kożuchówka)

​Na czym polega szczepienie za korę?

Nazwa "kożuchówka" wzięła się od sposobu wykonania szczepienia. Podczas zabiegu nacięta kora jest odchylana jak kożuch (czyli jak klapka), a pod nią wsuwany jest zraz przycięty klinowo.

Krok po kroku:

Przygotowanie podkładki:

– utnij pień lub konar drzewa prosto lub lekko ukośnie, ostrym narzędziem

– wybierz miejsce bez uszkodzeń i widocznych chorób

– zrób pionowe nacięcie kory – ok. 3–4 cm długości

Przygotowanie zraza:

– wybierz zdrowy, jednoroczny pęd z dobrze rozwiniętymi pąkami

– przytnij go na długość ok. 8–12 cm, pozostawiając 2–3 oczka

– dolną część przytnij jednostronnie na długi klin (ok. 3–4 cm długości), jak cienki nożyk
 

Oddzielenie kory 

– delikatnie podważ brzegi nacięcia (np. czubkiem noża), tak by utworzyć „kożuch” – czyli luźno odstającą korę

– nie odrywaj kory całkowicie! Musi przylegać do drewna po włożeniu zraza
 

Umieszczenie zraza pod korą

– wprowadź przygotowany zraz ostrożnie, klinem w dół, pod odchyloną korę

– dociśnij tak, by cięta powierzchnia zraza przylegała ściśle do drewna podkładki

– zraz powinien wchodzić na głębokość 2–3 cm

– jeśli pień jest gruby – możesz wsunąć 2 zrazy po przeciwnych stronach
 

Zabezpieczenie miejsca szczepienia:

– obwiąż miejsce szczepienia taśmą ogrodniczą lub gumką – zaciśnij pewnie, ale nie za mocno

– posmaruj miejsce cięcia i łączenia maścią ogrodniczą – zabezpieczy przed wysychaniem i chorobami

Kiedy stosować metodę szczepienia za korę?

Najlepszy czas na wykonanie szczepienia za korę rozpoczyna się od połowy kwietnia i trwa do końca maja (w zależności od regionu i warunków pogodowych). Metoda ta opiera się na tym, że zraz wkładamy między drewno a korę. Jeśli kora nie „odchodzi”, nie da się wprowadzić zraza pod nią bez uszkodzeń. Dlatego metoda ta działa tylko przez krótkie okno czasowe właśnie wiosną.

Kiedy wybrać metodę szczepienia za korę?

Metoda szczepienia za korę nazywaną potocznie kożuchówką sprawdza się najlepiej, gdy:

• zraz jest cieńszy od podkładki (np. grubego pnia lub konaru) – metoda idealna, gdy nie można dopasować średnicy zraza do podkładki, zraz po prostu wsuwany jest pod naciętą korę
• szczepisz na starym lub grubym drzewie – świetna technika do przeszczepiania lub odmładzania starych jabłoni, grusz czy śliw – bez konieczności wycinania całego drzewa
• kora łatwo odchodzi od drewna
• planujesz zaszczepić kilka zrazów na jednym konarze

Na jednym grubym pniu można wszczepić 2–4 zrazy – to przyspiesza tworzenie nowej korony i zwiększa szansę powodzenia szczepienia.

• Szczepienie boczne drzew owocowych (tzw. na przystawkę)

​Na czym polega szczepienie boczne? 

Szczepienie boczne to sposób na „doszczepienie” nowej odmiany do już rosnącego drzewa – bez jego całkowitego obcinania. Robi się to tak, że w gałązce lub pędzie drzewa (czyli tzw. podkładce) robi się nacięcie z boku, trochę jakby chciało się wsunąć coś pod korę lub w szparkę drewna. Następnie bierze się mały kawałek młodej gałązki (czyli zraz) z innego, szlachetnego drzewa, przycina się go skośnie lub na kształt klina, żeby dobrze pasował do nacięcia i taki zraz wkłada się w to boczne nacięcie – tak, żeby jego „skóra” (czyli warstwa tuż pod korą, tzw. kambium) dotykała tej samej warstwy w podkładce.  

Krok po kroku:

Przygotowanie podkładki:
– nożem wykonaj ukośne nacięcie boczne o długości ok. 2–3 cm – na głębokość ok. ⅓ średnicy pędu

Przygotowanie zraza:
– wybierz jednoroczny, zdrowy pęd z pąkami – najlepiej pobrany zimą i przechowywany w chłodzie
– przytnij go na długość ok. 8–12 cm, z 2–3 dobrze wykształconymi oczkami
– dolną część zraza przytnij jednostronnie lub na klin, na długości pasującej do nacięcia w podkładce (2–3 cm)

Umieszczenie zraza w podkładce:
– delikatnie rozchyl nacięcie w podkładce – np. czubkiem noża
– wsuń zraz do środka tak, aby jego cięta powierzchnia ściśle przylegała do jednej strony nacięcia – chodzi o to, by kambium zraza dotykało kambium podkładki
– nie wciskaj zraza zbyt głęboko – jego górna część powinna wystawać poza podkładkę, z co najmniej jednym pąkiem widocznym na zewnątrz

Zabezpieczenie miejsca szczepienia:
– obwiąż miejsce szczepienia taśmą ogrodniczą lub gumką – rób to mocno, ale bez zgniatania tkanek
– całość posmaruj maścią ogrodniczą – szczególnie miejsce nacięcia oraz miejsce wprowadzenia zraza

Kiedy stosować metodę szczepienia bocznego?

Szczepienie boczne najlepiej wykonywać wczesną wiosną, zanim ruszy intensywna wegetacja drzewa. To czas, gdy roślina jeszcze „śpi”, ale warunki już sprzyjają zrastaniu się tkanek. Optymalny termin: od początku marca do połowy kwietnia (w zależności od przebiegu pogody i regionu Polski).

Kiedy wybrać metodę szczepienia bocznego?

Szczepienie boczne to jedna z bardziej precyzyjnych i delikatnych metod łączenia zraza z podkładką. Warto wybrać ją w kilku konkretnych sytuacjach, szczególnie gdy zależy Ci na oszczędzeniu drzewa i zachowaniu istniejącej korony. Sprawdza się najlepiej, gdy:

• chcesz dodać nową odmianę do już rosnącego drzewa – nie trzeba ścinać gałęzi ani usuwać istniejącej korony – zraz można wprowadzić z boku, bez naruszania głównej struktury drzewa
• ​podkładka i zraz mają podobną grubość – metoda idealna, gdy szczepisz cienką gałązkę na cienkim pędzie – tzw. „dopasowanie tkanki do tkanki” działa tu bardzo skutecznie
• ​zależy Ci na precyzyjnym formowaniu korony młodego drzewa – to świetny sposób na dokładne kierowanie wzrostem i budowanie gałęzi w wybranych miejscach
• nie chcesz usuwać pędu podkładki (czyli ciąć całej gałęzi) – zraz umieszcza się w bocznym nacięciu, więc podkładka dalej rośnie – drzewo nie jest osłabione i szybciej się regeneruje

• Szczepienie mostowe drzew owocowych

Szczepienie mostowe drzew owocowych to specjalna technika ogrodnicza stosowana głównie do ratowania drzew uszkodzonych w obrębie pnia lub szyjki korzeniowej, zwłaszcza gdy doszło do obrąbania kory przez gryzonie (np. zające, nornice) lub uszkodzeń mechanicznych (np. przez sprzęt ogrodniczy). Szczepienie mostowe tworzy „most” nad uszkodzonym miejscem, umożliwiając wznowienie przepływu soków między korzeniami a koroną drzewa. W tym celu wykorzystuje się jednoroczne, zdrowe pędy (zrazy), które łączy się z drzewem powyżej i poniżej uszkodzonego miejsca. Najczęściej szczepienie mostowe stosuje się dla jabłoni, grusz, śliw, czereśni i wiśni.

​Na czym polega szczepienie mostowe? 

Najpierw trzeba wybrać odpowiednie zrazy: zdrowe, jednoroczne pędy o długości nieco większej niż uszkodzony odcinek pnia (z naddatkiem). Następnie trzeba przygotować nacięcia: powyżej i poniżej rany wykonaj pionowe nacięcia w korze. Kolejno przytnij końce zrazów: pod kątem, aby można je było wsunąć pod korę (jak przy szczepieniu pod korę). Dalej umieść zrazy: dolny koniec wsuwasz pod korę poniżej rany, a górny powyżej – ważne, aby zrazy były ustawione zgodnie z kierunkiem wzrostu (dolny koniec to pierwotna podstawa pędu). Następnie unieruchom zrazy np. przy pomocy taśmy ogrodniczej, klamerek lub pasków folii i na koniec zabezpiecz ranę. Całość smaruje się maścią ogrodniczą, aby chronić przed wysychaniem i infekcjami.

Kiedy stosować metodę szczepienia mostowego?

Najlepszy czas to wczesna wiosna, przed ruszeniem wegetacji, gdy kora łatwo oddziela się od drewna, a drzewo ma jeszcze szansę się zregenerować.

• Szczepienie okularowe drzew owocowych (tzw. oczkowanie, okulizacja)

​Na czym polega okulizacja czyli szczepienie okularowe (oczkowanie)? 

Okulizacja inaczej nazywana oczkowaniem, to sposób szczepienia, w którym na roślinie zwanej podkładką umieszcza się pojedyncze oczko (pąk liściowy) pobrane z rośliny szlachetnej, czyli tej, której cechy chcemy zachować (np. odmiana jabłoni, brzoskwini itp.). Jest to popularna technika, zwłaszcza w sadownictwie, pozwalająca na uzyskanie drzewek o pożądanych cechach owocowania i odporności. 

1. Pobiera się oczko: z pędu rośliny szlachetnej (zrazu) wycina się pąk z fragmentem przylegającej kory – tzw. tarczkę
2. Na podkładce wykonuje się nacięcie: najczęściej w kształcie litery „T”
3. Odsuwa się brzegi kory i wsuwa oczko pod korę
4. Całość dokładnie się owija taśmą okulizacyjną, pozostawiając widoczny sam pąk

Po kilku tygodniach, jeśli zabieg się powiedzie, pąk zrasta się z podkładką i tworzy jedną roślinę.

Kiedy stosować metodę okulizacji czyli szczepienia okularowego?

Najlepszy czas to lato, zwykle od lipca do sierpnia, kiedy kora dobrze odchodzi od drewna, a rośliny są w pełni wegetacji.

Kiedy wybrać metodę okulizacji czyli szczepienia okularowego?

Okulizacje wybiera się gdy chcemy zachować cechy odmiany szlachetnej. Umożliwia ona dokładne odwzorowanie cech konkretnej odmiany (np. smak, plenność, odporność). Stosuje się ją także przy produkcji drzew owocowych na skalę szkółkarską dlatego, że okulizacja jest szybka i pozwala uzyskać wiele sadzonek w krótkim czasie. Okulizacja jest wykorzystywana również wtedy gdy podkładka jest jeszcze cienka – idealna dla młodych, cienkich podkładek (ok. 0,5–1,5 cm średnicy), np. jedno- lub dwuletnich. Jest ona także dobrym rozwiązaniem dy warunki sprzyjają łatwemu oddzielaniu kory, co występuje latem. Gdy zależy nam na oszczędności materiału szlachetnego – wtedy również wykorzystuje się tę metodę. Zamiast całego zrazu, wystarczy pojedyncze oczko, co pozwala szczepić dużą liczbę roślin z jednego pędu. 

3. Czego potrzebujemy do szczepienia drzew owocowych?

Niezależnie od tego, czy planujecie szczepienie wczesną wiosną, okulizację latem, czy szczepienie mostowe dla ratowania rannego pnia – musicie być odpowiednio przygotowani. Generalnie szczepienie nie wymaga specjalistycznych narzędzi. 

Co warto mieć podczas szczepienia drzew owocowych?

• nóż do szczepienia (nóż okulizacyjny/szczepak)

Specjalistyczny nóż z ostrym, krótkim ostrzem (często jednostronnie szlifowanym). Powinien być bardzo ostry, aby uzyskać gładkie i precyzyjne cięcia. Niektóre modele mają zakrzywione ostrze i zgrubienie na końcu (do podważania kory przy okulizacji).

• sekator ogrodniczy

Do przycinania zrazów oraz przygotowywania podkładki. Powinien być dobrze naostrzony i czysty, by nie przenosić chorób.

• taśma do szczepień/folia stretch/guma

Służy do unieruchomienia zrazu lub oczka oraz ochrony miejsca szczepienia. Powinna być elastyczna i przepuszczająca powietrze. Do okulizacji najlepiej sprawdza się taśma parafilm lub specjalna taśma okulizacyjna, która sama się rozkłada.

• maść ogrodnicza (sadownicza)

Stosowana do zabezpieczenia ran po szczepieniu (zwłaszcza przy metodach wiosennych i mostowych). Chroni przed wysychaniem, infekcjami grzybowymi i bakteryjnymi. Przykłady: maść ogrodnicza półpłynna 250g Sumin, maść ogrodnicza 350g Dendromal, maść ogrodnicza do ran i drzew 1 kg Bros-Koro czy maść ogrodnicza P-13 AA 250g z paskami okulizacyjnymi Sumin

• ostrzałka lub osełka

Niezbędna do utrzymania noża w idealnym stanie. Do noży szczepiących warto stosować osełki kamienne lub diamentowe.

• rękawiczki i środki do dezynfekcji

Do ochrony dłoni i unikania przenoszenia patogenów. Noże i sekatory warto dezynfekować alkoholem izopropylowym lub spirytusem między kolejnymi roślinami.

• znaczniki do etykietowania drzewek

Szczepiąc wiele roślin, łatwo się pomylić – warto od razu opisać, co i na czym zostało szczepione.

4. Zalety ze szczepienia drzew owocowych

Ludzie decydują się na szczepienie drzew owocowych, bo zazwyczaj chcą mieć lepsze plony i konkretne odmiany. Zależy im na szybszym owocowaniu i oszczędności czasu. Czasami mają mało miejsca w ogrodzie i chcą łączyć odmiany albo, jak już wspomnieliśmy wcześniej – chcą uratować stare lub uszkodzone drzewa. Zamiast sadzić kilka drzew – można zaszczepić kilka odmian na jednym pniu. Bywa też tak, że po prostu lubią ogrodnictwo, uwielbiają eksperymentować i chcą się rozwijać jako sadownicy.

Szczepienie daje możliwość tworzenia własnych kombinacji odmian, poznawania technik i uczenia się ogrodnictwa w praktyce. Dla wielu to również pasjonujące hobby. Pozwala na rozmnożenie rośliny o konkretnych, pożądanych cechach – np. dużych, smacznych owocach, odporności na choroby czy określonym kształcie korony. Z siewki nie mamy tej gwarancji – tylko szczepienie daje identyczne cechy. Drzewa szczepione zaczynają owocować znacznie szybciej niż te wyhodowane z nasion – czasem już po 2–3 latach. To ogromna oszczędność czasu dla sadownika.

Szczepienie na dobrze dobranej podkładce pozwala:

 - zwiększyć odporność drzewa na mróz, suszę lub choroby korzeni

 - dopasować drzewo do słabszych lub specyficznych gleb (np. podmokłych, piaszczystych)

Stare drzewa, które słabo owocują, można odmłodzić, wykonując szczepienie na żywych częściach korony lub pniu. Gdy kora drzewa zostanie zniszczona (np. przez zające lub uszkodzenia mechaniczne), szczepienie mostowe może przywrócić przepływ soków i uratować całe drzewo.

Szczepienie to dosłowne „przeszczepianie życia”. To prosty, tani i ekologiczny sposób na stworzenie własnego sadu marzeń – dokładnie takiego, o jakim marzymy.