ŚRODKI NA ZWÓJKI

Zwójki to grupa motyli należących do rodziny zwójkowatych, które stanowią ok. 10 900 różnych gatunków, z czego około 700 uznawanych jest za szkodniki upraw sadowniczych. Szczególnie upodobały sobie sady jabłoniowe i gruszowe. Jak radzić sobie z tym małym szkodnikiem?

Zwójki – charakterystyka i rozpoznanie

Są to motyle o charakterystycznych skrzydłach w barwach brązowo-popielatych. Ich gąsienice mają ubarwienie zielonkawe z ciemnymi głowami. Ta grupa obejmuje zarówno zwójki liściowe, jak i owocówki jabłkóweczki czy śliwkóweczki. Obecność zwójek jest szczególnie widoczna w okresach z wysokimi temperaturami, co sprzyja ich dłuższemu żerowaniu i zwiększa szkodliwość. 

Zwójki są trudne do bezpośredniego zauważenia. Są rozpoznawane najbardziej przez ich larwy, które żerują głównie w zwiniętych liściach, często w kształt rurki, wytwarzając przędzę, którą zlepiają liście, tworząc luźne rozety. Gąsienice wygryzają otwory w zawiązkach i owocach, a także zeskrobują miękisz z liści, tworząc charakterystyczne prześwity. Uszkodzenia na owocach prowadzą wówczas do ich deformacji, a następnie przedwczesnego opadania. Szkody wyrządzane przez zwójki mogą być „bramą” do zakażenia patogenami, np. bakteryjnymi i grzybowymi. Straty w plonie powodowane przez zwójki mogą sięgać od kilku do kilkunastu procent, co stanowi znaczący problem dla producentów owoców.

W Polsce najczęściej występują gatunki takie jak: zwójka siatkóweczka, zwójka bukóweczka, zwójka różóweczka, a lokalnie zwójka wydłubka oczateczka i zwójka koróweczka. Są one szczególnie szkodliwe dla jabłoni, ale coraz częściej pojawiają się również w sadach gruszowych. W sadach śliwowych i wiśniowych ich obecność jest mniej znacząca. 

Zwalczanie zwójek i zwójkówek – skuteczne środki ochrony roślin i preparaty biologiczne

Zwójki wymagają zastosowania zróżnicowanych metod zwalczania. W przypadku silnego nasilenia tych pasożytów może być konieczne stosowanie insektycydów. Należy jednak pamiętać o odpowiednim doborze preparatów do zwalczania szkodników, aby nie zaszkodzić pożytecznym organizmom i środowisku. Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa oraz zgodnie z zaleceniami producenta, a przed każdym użyciem przeczytać informacje zamieszczone na etykiecie. Pierwsze zabiegi najlepiej przeprowadzić w momencie wylęgania się gąsienic zwójkówek wiosną, zwykle przed kwitnieniem roślin. Ważne jest stosowanie rotacji preparatów z różnych grup chemicznych, aby uniknąć selekcji osobników odpornych. Obecnie do zwalczania zwójkówek można wykorzystać następujące metody:

Insektycydy na zwójki

• Coragen 200 SC – jego głównym składnikiem aktywnym jest chlorantraniliprol, substancja chemiczna z grupy syntetycznych pyretroidów. Działa kontaktowo i żołądkowo, skutecznie zwalczając owocówkę jabłkóweczkę i zwójki liściowe. Oprysk wykonuje się w okresie masowego lotu motyli i składania jaj, przed wylęgiem. Preparat ten jest wysoce selektywny i ma minimalny wpływ na inne organizmy. Karencja tego preparatu wynosi 14 dni.
• Affirm 095 SG (benzoesan emamektyny) – Jest to związek z grupy makrocyklicznych laktonów, na roślinie działa w sposób kontaktowy i żołądkowy. Jest preparatem przeznaczonym do zwalczania m.in. owocówek i zwójek liściowych ale także posiada zastosowanie w wielu uprawach warzywniczych. Ma 3-dniowy okres karencji i jest odporny na promienie słoneczne oraz deszcz.
• Mospilan 20 SP – głównym składnikiem aktywnym jest acetamipryd, należący do grupy neonikotynoidów. Na roślinie działa powierzchniowo, wgłębnie i systemicznie. To środek szeroko wykorzystywany w ochronie roślin, skuteczny insektycyd do zwalczania gąsienic i dorosłych zwójek, w tym zwójki siatkóweczki. Zwalcza wszystkie pokolenia owocówki jabłkóweczki. Może być stosowany w sadach jabłoniowych oraz na innych uprawach.
• Spintor 240 SC – środek ekologiczny zawierający spinosad otrzymywany w wyniku fermentacji bakterii Saccharopolyspora spinosa. Spinosad uważany za stosunkowo szybko rozkładający się w środowisku. Preparat działa na komórki nerwowe owada, które zostają uszkodzone, w wyniku czego zainfekowane gąsienice zaraz po spożyciu przestają żerować i giną. Szczególnie skuteczny jest w przypadku gąsienic motyli, larw i dorosłych osobników wielu gatunków zwójkówek i innych owadów

Preparaty biologiczne na zwójki

• Lepinox Plus: jest to środek przeznaczony do biologicznego zwalczania gąsienic w wielu uprawach, w tym zwójek w sadach jabłoniowych. Jest to selektywny preparat o działaniu żołądkowym, w postaci proszku do sporządzania zawiesiny wodnej. Zawiera bakterie Bacillus thuringiensis, które wytwarzają krystaliczne białka, które aktywowane są w przewodzie pokarmowym gąsienic. Zainfekowane gąsienice przestają żerować i giną w ciągu 72 godzin. Maksymalna/zalecana dawka dla jednorazowego zastosowania to 1 kg/ha. Środek działa żołądkowo i musi być zjedzony przez gąsienice, dlatego rośliny należy dokładnie pokryć cieczą użytkową. Zabiegi najlepiej wykonywać w najchłodniejszej porze dnia, unikając aplikacji w warunkach, w których temperatura przekracza 35°C.
• Xentari WP: jest to biologiczny środek w formie proszku do sporządzania zawiesiny wodnej, przeznaczony do zwalczania różnych gatunków gąsienic motyli, w tym zwójek. Zawiera bakterie Bacillus thuringiensis var. aizawai. Działa żołądkowo na gąsienice, które po spożyciu preparatu przestają się poruszać i giną. Jest bezpieczny dla ludzi, zwierząt i środowiska, a także dla pożytecznych owadów, takich jak pszczoły.

Oba te środki są przykładami biologicznych rozwiązań w ochronie przed zwójkówkami, które pozwalają na ich skuteczne zwalczanie przy jednoczesnym ograniczeniu użycia chemicznych pestycydów. Są one zgodne z zasadami zrównoważonego rolnictwa i bezpieczne dla środowiska.

Zwójki – zapobieganie i profilaktyka

• Feromony: Stosowanie pułapek feromonowych pozwala na monitorowanie obecności zwójek oraz umożliwiają określenie optymalnych terminów zabiegów. Regularne odczyty z pułapek są niezbędne. Feromony przyciągają samce, co może pomóc w ograniczeniu liczby zapłodnionych samic i w konsekwencji zmniejszyć populację szkodników. M.in. firma Biocont przygotowała pułapki feromonowe Deltastop dedykowane odławianiu zwójek:
  • DeltaSTOP na zwójkę różóweczkę,
  • DeltaSTOP na zwójkę koróweczkę,
  • DeltaSTOP na zwójkę siatkóweczkę.
• Pułapki lepowe: są skuteczną metodą w walce ze zwójkami, szczególnie w małych uprawach lub w ramach monitorowania ich populacji. Są szczególnie skuteczne, gdy są stosowane w połączeniu z antraktantami takimi jak feromony, które przyciągają szkodniki do pułapki.
• Wykorzystanie naturalnych drapieżników i pasożytów: wiele gatunków owadów, takich jak błonkówki, drapieżne muchówki, czy niektóre gatunki pająków, są naturalnymi wrogami zwójek. Wprowadzanie tych organizmów do upraw może pomóc w kontrolowaniu populacji zwójek.
• Optymalna temperatura opryskiwania: insektycydy na zwójki są skuteczniejsze w wyższych temperaturach, kiedy owady są bardziej aktywne. Zaleca się wykonywanie zabiegów w temperaturze powyżej 15°C.
• Zdrowe praktyki uprawowe: zdrowe rośliny są mniej podatne na ataki szkodników. Dobre praktyki, takie jak odpowiednie nawożenie, nawadnianie i obróbka gleby, mogą zwiększyć odporność roślin.
• Zmianowanie upraw: rotacja upraw może pomóc w zapobieganiu gromadzeniu się szkodników w glebie i na roślinach.

Zwójki – podsumowanie

Aby skutecznie zwalczać zwójki, należy regularnie monitorować uprawy i identyfikować występujące w tym czasie szkodniki, co pozwoli na odpowiednie dostosowanie metod ochrony roślin. Ochrona musi być prowadzona systematycznie i z uwzględnieniem aktualnego poziomu zagrożenia. Wymaga to zintegrowanego podejścia, które obejmuje stosowanie odpowiednich środków chemicznych, monitorowanie za pomocą pułapek feromonowych oraz dostosowanie metod do warunków środowiskowych i zmian w populacji szkodników. Regularne obserwacje i elastyczność w podejściu są kluczowe dla skutecznej ochrony sadów przed tymi wrogami. Osoby nabywające środki ochrony roślin podczas stosowania powinny zawsze zwracać uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegać środków bezpieczeństwa zamieszczonych w etykiecie i informacji dotyczących produktu, aby zapewnić bezpieczne i odpowiedzialne użytkowanie środka.

* Środki ochrony roślin zarejestrowane w roku 2023.