ZARAZA OGNIOWA

W świecie rolnictwa i ogrodnictwa niewiele chorób wywołuje tyle niepokoju co zaraza ogniowa. Wywołuje ją jedna z najgroźniejszych bakterii, znana naukowo jako Erwinia amylovora. Atakująca głównie rośliny z rodziny różowatych stanowi poważne wyzwanie dla sadowników i ogrodników na całym świecie. Charakteryzująca się szybkim rozprzestrzenianiem i zdolnością do powodowania znacznych strat w uprawach. Jest nie tylko problemem rolniczym, ale także ekologicznym, wpływającym na lokalne ekosystemy i bioróżnorodność. Przyjrzyjmy się bliżej zarazie ogniowej, jej objawom, sposobom rozpoznania, a także metodom zwalczania i profilaktyce. Zrozumienie natury tej choroby, jej cyklu życiowego i wpływu na rośliny jest kluczowe dla opracowania skutecznych strategii ochrony naszych sadów i ogrodów. W obliczu rosnącej świadomości ekologicznej i potrzeby zrównoważonego rolnictwa znajomość zarazy ogniowej i metod jej kontroli staje się nie tylko kwestią gospodarczą, ale również odpowiedzialnością wobec przyszłych pokoleń i środowiska naturalnego.

Zaraza ogniowa – objawy i rozpoznanie

Wywoływana przez bakterię Erwinia amylovora jest jedną z najbardziej niszczycielskich chorób roślin z rodziny różowatych, takich jak jabłonie, grusze, pigwy, irgi, jarzębiny i głogi. Jej szybkie rozpoznanie i odpowiednie reagowanie są kluczowe dla ochrony sadów i ogrodów przed rozprzestrzenianiem się tej choroby.

Objawy zarazy ogniowej

1. Porażenie kwiatów: Pierwsze symptomy zarazy ogniowej często pojawiają się na kwiatostanach. Kwiaty stają się wodniste, a następnie szybko więdną, kurczą się i brunatnieją. Charakterystyczne jest to, że zainfekowane kwiaty często pozostają na drzewach, nawet po ich zaschnięciu.
2. Zmiany na liściach: Na liściach pojawiają się brunatne plamki, które mogą rozprzestrzeniać się, powodując ich całkowite brunatnienie i zwijanie się wzdłuż głównego nerwu. W przypadku gruszy liście mogą przybierać niemal czarną barwę.
3. Porażenie pędów: Młode, zielone pędy więdną od wierzchołka, a ich końce zakrzywiają się charakterystycznie. Pędy zmieniają kolor na brunatny (u jabłoni) lub czarny (u gruszy). W przypadku silnego porażenia drzewo może wyglądać, jakby było oparzone.
4. Zmiany na owocach: Na owocach pojawiają się nekrotyczne plamy, które z czasem mogą prowadzić do ich całkowitego zamierania. Porażone owoce często pozostają na drzewie, przypominając mumie.
5. Wycieki bakteryjne: Charakterystycznym objawem są lepkie, śluzowate wycieki na porażonych częściach roślin, które z czasem brązowieją. Są to wycieki zawierające bakterie, które stanowią źródło infekcji pierwotnej.

Rozpoznanie zarazy ogniowej

Rozpoznanie zarazy ogniowej wymaga dokładnej obserwacji i znajomości charakterystycznych objawów. W przypadku podejrzenia zarazy zaleca się skonsultowanie z lokalnymi ekspertami lub instytucjami zajmującymi się ochroną roślin. W Polsce, gdzie zaraza ogniowa jest traktowana jako choroba kwarantannowa, jej wystąpienie należy zgłaszać odpowiednim służbom fitosanitarnym.

Wczesne wykrycie i odpowiednie reagowanie są kluczowe dla ograniczenia rozprzestrzeniania się zarazy ogniowej.

Regularne inspekcje sadów, szczególnie w okresie kwitnienia i intensywnego wzrostu pędów, są niezbędne do wczesnego wykrycia choroby. Ponadto, zaleca się stosowanie praktyk prewencyjnych, takich jak usuwanie dziko rosnących roślin żywicielskich i ograniczenie stosowania nawozów azotowych, które mogą sprzyjać rozwojowi choroby.

Zaraza ogniowa – metody zwalczania i leczenia*

Zwalczaniu zarazy ogniowej pomaga mechaniczne usuwanie porażonych części roślin. Zaleca się wycinanie zainfekowanych pędów, gałęzi, a w skrajnych przypadkach całych drzew, zawsze z zapasem zdrowego drewna. Usunięte części należy spalić, aby zapobiec dalszemu rozprzestrzenianiu bakterii. Ważne jest również regularne dezynfekowanie narzędzi ogrodniczych, szczególnie po kontakcie z porażonymi roślinami.

W ochronie chemicznej przed zarazą ogniową stosuje się preparaty miedziowe, takie jak Miedzian 50 WP lub Miedzian Extra 350 SC. Te środki działają bakteriobójczo i są stosowane głównie wczesną wiosną, w chwili rozpoczęcia wegetacji. Należy jednak pamiętać, że stosowanie środków chemicznych powinno być zawsze zgodne z zaleceniami producenta i lokalnymi przepisami.

Profilaktyka jest kluczowym elementem w walce z zarazą ogniową. Obejmuje ona regularne inspekcje sadów, zwłaszcza w okresie kwitnienia i intensywnego wzrostu pędów. Należy także usuwać dziko rosnące rośliny żywicielskie zarazy ogniowej, takie jak głogi, które mogą stanowić źródło infekcji. Ograniczenie nawożenia azotem i unikanie letniego cięcia drzew może również pomóc w zapobieganiu rozwojowi choroby.

Wśród nowocześniejszych metod ochrony przed zarazą ogniową wymienia się stosowanie preparatów zawierających bakterie z rodzaju Bacillus, które wytwarzają metabolity ograniczające rozwój chorób. Innym rozwiązaniem jest zastosowanie regulatorów wzrostu, takich jak preparat Regalis® Plus 10 WG, który ogranicza wyrastanie pędów i tym samym zmniejsza ryzyko infekcji.

Zaraza ogniowa – zapobieganie i profilaktyka

Podstawą zapobiegania i zwalczania jest regularna lustracja roślin. Pierwsze obserwacje powinny rozpocząć się tuż po rozpoczęciu kwitnienia, a drugi termin lustracji przypada na przełom lipca i sierpnia. Wczesne wykrycie objawów pozwala na szybką reakcję i ograniczenie rozprzestrzeniania się choroby.

W bezpośrednim sąsiedztwie sadów i szkółek należy usuwać dziko rosnące rośliny żywicielskie zarazy ogniowej, zwłaszcza głogi. Zagrożenie stanowią również stare sady przydomowe oraz przydrożne nasadzenia grusz lub jabłoni. Sprzyjać rozwojowi choroby może nadmierne nawożenie azotem, dlatego zaleca się ograniczenie stosowania nawozów azotowych. Ponadto, zaniechanie letniego cięcia drzew i mechanicznego przerzedzania kwiatów może pomóc w zapobieganiu infekcji.

Ochrona chemiczna polega na zastosowaniu preparatów miedziowych, takich jak Nordox 75 WG, które działają bakteriobójczo. Stosuje się je w okresach nabrzmiewania, pękania pąków i kwitnienia, a także po wystąpieniu zjawisk pogodowych uszkadzających rośliny. 

Współpraca z lokalnymi instytucjami fitosanitarnymi oraz korzystanie z systemów sygnalizacji zagrożeń, takich jak Info-Karta, może znacząco przyczynić się do skutecznej profilaktyki. Systemy te dostarczają aktualnych informacji o zagrożeniach i zalecanych działaniach ochronnych.

Zapobieganie zarazie ogniowej wymaga kompleksowego podejścia, obejmującego zarówno działania prewencyjne, jak i interwencyjne. Kluczowe jest regularne monitorowanie sadów, odpowiednie zarządzanie nawożeniem, stosowanie odpowiednich środków ochrony roślin oraz współpraca z instytucjami fitosanitarnymi. Dzięki tym działaniom można skutecznie ograniczyć ryzyko wystąpienia i rozprzestrzeniania się tej groźnej choroby.

​

* Środki ochrony roślin zarejestrowane w roku 2023.