Fuzarioza

Fuzarioza to choroba roślin wywołana przez gatunki grzybów z rodzaju Fusarium oxysporum. Ze względu na bardzo dużo gatunków z rodzaju Fusarium objawy mogą się różnić od siebie. Choroba grzybowa atakuje w różnych fazach rozwojowych, w tym zboża, warzywa, i rośliny ozdobne. Objawy obejmują więdnięcie i usychanie liści, gnicie korzeni oraz zmiany w wyglądzie. Choroba może występować na wszystkich częściach roślin owocach, łodydze, a nawet najmniejszych częściach osadce kłosowej czy przy nasadzie kłosa. Fuzarioza może prowadzić do znacznego spadku plonów i jakości upraw. Choroba rozwija się w ciepłych i wilgotnych warunkach, a jej kontrola obejmuje płodozmian, uprawę odpornych odmian oraz stosowanie fungicydów.

Fuzarioza – objawy i rozpoznanie

Fusarium spp jest najbardziej aktywny w ciepłych i wilgotnych warunkach, co często występuje w okresie wiosenno-letnim. Nasilenie choroby w późniejszych uprawach zbóż ozimych jest silniejsze.

Pszenica jest szczególnie narażona na zakażenie podczas kwitnienia, zwłaszcza w sprzyjających warunkach.

• Gdy temperatura dzienna od 15 do 25°C, nocna od 5 do 12°C. Krótkotrwałe ochłodzenia nie zapobiegają infekcji.
• W warunkach wysokiej wilgotność powietrza powyżej 85%. Jedynie długotrwałe suche warunki mogą zmniejszyć ryzyko.
• Ciągła uprawa zbóż lub zmianowanie z kukurydzą zwiększa ryzyko fuzariozy kłosów. Po zakażeniu w fazie kwitnienia, grzybnia szybko przerasta zalążnię, uniemożliwiając skuteczne zwalczenie fungicydami, nawet tymi o działaniu systemicznym.

Warunki te sprzyjają kiełkowaniu zarodników grzyba i infekcji roślin. W zależności od szczepu Fusarium i rodzaju rośliny, różne etapy rozwoju roślin mogą być bardziej podatne na infekcję. Do najpopularniejszych trzech gatunków z rodzaju Fusarium zaliczamy F. oxysporum, F. culmorum i F. avenaceum.

Choroby wywoływane przez grzyb Fusarium:

Fuzarioza kłosów zbóż (Fuzarioza zbóż lub Fuzarioza liści)

Choroba ta, znana również jako głownia fusaryjna, atakująca kłosy. Fuzarioza kłosów atakuję pszenicę ozimą, jęczmień, pszenżyto i inne uprawy zbóż. Aby rozpoznać fuzariozę kłosów należy wypatrywać zaróżowienia i czernienia całych kłosów, a także tworzenie w nich zdeformowanych ziaren, małych, pustych lub ich całkowity brak. Objaw fuzariozy kłosów mogą powodować znaczne straty w plonie. Zainfekowane części mogą przyjmować różne kolory w zależności od gatunku dochodzi do blaknięcia kłosów. W zainfekowanych ziarniakach mogą gromadzić się mykotoksyny, które osłabiają jakość ziarna i są niebezpieczne dla ludzi i zwierząt. Zarażone ziarna nie nadają się jako materiał siewny.

Fuzarioza kolb kukurydzy

Jest jedną z głównych chorób kukurydzy. Te grzyby często wnikają do roślin przez uszkodzenia spowodowane przez szkodniki, takie jak omacnica prosowianka. Pierwsze objawy to watowata grzybnia na kolbach, która może być biała, kremowa lub różowa. Choroba atakuje kolby od wierzchołka, przerasta ziarna i miąższ kolby, prowadząc do procesów gnilnych.

Fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła i korzeni

Ta forma powoduje gnicie korzeni i podstawy źdźbła, szczególnie w młodych roślinach. Może to prowadzić do osłabienia rośliny, opóźnienia jej wzrostu, a nawet do jej obumarcia. Zainfekowane korzenie stają się brązowe i zaczynają gnić. Obszar u nasady źdźbła może wykazywać oznaki gnicia. Cała roślina może więdnąć z powodu ograniczonej zdolności do pobierania wody i składników odżywczych. Rośliny mogą być słabsze i rosnąć wolniej.

Fuzarioza łodyg

Występuje w wielu roślinach, w tym w roślinach strączkowych i warzywach. Objawy choroby charakteryzuje ciemnienie i gnicie łodyg, co może prowadzić do zamierania roślin. Możliwe jest pojawienie się brązowych lub czerwonych plam na łodygach. Porażenie może osłabić łodygi, prowadząc do ich łamania lub zginania.

Fuzarioza owoców

Dotyka wiele rodzajów owoców, w tym pomidory, paprykę i inne warzywa. Powoduje gnicie owoców, często z charakterystycznymi, koncentrycznymi pierścieniami. Zainfekowane owoce mogą wykazywać miękkie, wodniste plamy, które z czasem ciemnieją. Owoce mogą być zniekształcone lub mniejsze niż zwykle. W późnych fazach rozwoju owoce mogą wykazywać obniżoną jakość smakową i handlową.

Fuzarioza nasion

Ta forma powoduje gnicie nasion w glebie lub zakażenie zarodków nasion, co obniża kiełkowalność i zdrowotność młodych roślin.  Nasiona mogą wykazywać oznaki gnicia jeszcze przed wykiełkowaniem może występować na nich puszysty nalot. Zarodki nasion mogą być zainfekowane, co prowadzi do słabszego wzrostu roślin.

Fuzarioza korzeni roślin ozdobnych

W roślinach ozdobnych, takich jak lilie czy tulipany, fuzarioza może objawiać się gniciem korzeni i bulw, a także żółknięcie i zamieranie liści. Zainfekowane korzenie stają się brązowe i zaczynają gnić. Rośliny mogą wykazywać ogólne oznaki więdnięcia z powodu uszkodzenia systemu korzeniowego. Możliwe jest żółknięcie liści, które jest wynikiem ograniczonego dostępu do wody i składników odżywczych. Rośliny mogą rosnąć wolniej lub być słabsze niż zwykle.

Fuzarioza – metody zwalczania*

Fusarium to bardzo groźna choroba dla upraw rolniczych. Fuzarioza kłosów pszenicy jest w stanie zniszczyć całą plantację. Chemiczne zwalczanie Fusarium polega głównie na stosowaniu fungicydów. Wybór konkretnego środka zależy od rodzaju uprawy i szczepu Fusarium. Ważne jest, aby ściśle przestrzegać zaleceń dotyczących stosowania, w tym dawkowania i czasu aplikacji. Należy pamiętać, że fungicydy mogą być tylko jednym elementem walki z chorobą i powinny być stosowane w połączeniu z innymi metodami. Zawsze warto skonsultować się  przedstawicielem firm dostarczających środki ochrony roślin, aby uzyskać najlepsze zalecenia dla danej sytuacji.

Aby skutecznie zapobiegać i zwalczać fuzariozę kłosów, zaleca się stosowanie substancji z grupy triazoli i strobiluryn.

Dodatkowo warto zastosować nawóz IonBlue zawierający bioaktywne jony miedzi i siarki. Pełna ochrona grzybobójcza, w tym zabiegi T1, T2, i T3, może minimalizować negatywny wpływ grzybów na plon. Aplikacja fungicydów na kłosy jest kluczowa dla zabezpieczenia zarówno ilości, jak i jakości ziarna.

Przykładowe środki na zarazę ziemniaka

• Infinito 687,5 SC (chlorowodorek propamokarbu, fluopikolid)
• Axidor (chlorowodorek propamokarbu, cymoksanil)
• Diprospero (chlorowodorek propamokarbu, dimetomorf)
• Carial Star 500 SC (mandipropamid, difenokonazol)
• Tazer 250 SC (azoksystrobina)

Fuzarioza – zapobieganie i profilaktyka

Aby zapobiegać pojawieniu się Fusarium zaleca się:

• Regularnie zmieniaj uprawiane rośliny, aby ograniczyć akumulację patogenów w glebie.
• Dobór odmian odpornych może ograniczyć nasilenie występowania choroby w późniejszych fazach.
• Usuwanie zainfekowanych resztek pożniwnych – plew aby unikać reinfekcji.
• Umiarkowane nawodnienie i nawożenie, szczególnie azotem.
• Dezynfekcja sprzętu – wraz z nimi przedostają się zarodniki grzyba.
• Regularna kontrola chwastów może zmniejszyć ryzyko infekcji.
• Regularne sprawdzanie upraw pozwala na wczesne wykrycie i reakcję.
• Rozwojowi choroby sprzyjają warunki stresowe.​

* Środki ochrony roślin zarejestrowane w roku 2023.